Από το βιβλίο του Αδαμάντιου Κρασσανάκη, Κρητική Ιστορία

Ο ναύαρχος Νέαρχος, σύμφωνα με τους ιστορικούς, γεννήθηκε το 360 π.Χ. στην αρχαία πόλη Λατώ ή ιωνικά Λητώ της Κρήτης, ήταν ένας από τους πιο διάσημους από αυτούς που στράτευσαν μαζί με το Μέγα Αλέξανδρο, ήταν γιος του σπουδαίου για την εποχή ναυτικού Ανδρότιμου και του οποίου η οικογένειά είχε μεταναστεύσει στην Αμφίπολη της Μακεδονίας, όταν ο Νέαρχος ήταν κάπου 12 χρονών και ως εξ αυτού αποκαλείτο «Νέαρχος Ανδροτίμου ο Κρης». Και το ότι ο Νέαρχος (360 –312 π.Χ.) ήταν εκ Κρήτης και μάλιστα αυτό το καυχιόταν προκύπτει από το ότι αφενός αποκαλούνταν «Νέαρχος Ανδροτίμου, ο Κρής» και αφετέρου το ιστορούν πολλοί αρχαίοι συγγραφείς, όπως ο Αρριανός, ο Πλούταρχος, Στέφανος Βυζάντιος κ.α. Για παράδειγμα ο ιστορικός Αρριανός στην «Ινδική» αναφέρει σε δυο εδάφια τα εξης:

«Τριήραρχοι δε αυτώ επεστάθησαν εκ Μακεδόνων μεν ̈Ηφαιστίων τε Αμύντορος… εκ δε Αμφιπόλεως ήγον οίδε・ εκ Κρήτης Νέαρχος Ἀνδροτίμου, ός τα αμφί παράπλῳ ανέγραψε». Σε μετάφραση: «Τριήραρχοι του ναυτικού ορίστηκαν από τη Μακεδονία ο Ηφαιστίωνας ο γιος του Αμύντορα… Από την Αμφίπολη προήρχοντο οι εξής: από την Κρήτη ο Νέαρχος ο γιος του Ανδροτίμου, ο οποίος συνέγραψε τα σχετικά με τον παράπλου».
(Αρριανός, Ινδική, κεφ. 18, παράγρ. 1 – 4).

«Γραμματεύς δε του στόλου παντός Ευαγόρας Ευκλέωνος Κορίνθιος, ναύαρχος δε αυτοίσιν επεστάθη Νέαρχος ο Ανδροτίμου, το γένος μεν Κρης ο Νέαρχος, ώκεε δε εν Αμφιπόλι τη επί Στρυμόνι». Σε μετάφραση: «Γραμματέας όλου του στόλου ορίστηκε ο Ευαγόρας ο γιος του Ευκλέωνα από την Κόρινθο. Ναύαρχος σε όλους αυτούς ορίστηκε ο Νέαρχος ο γιος του Ανδρότιμου που καταγόταν από την Κρήτη, αλλά ο Νέαρχος όμως κατοικούσε στην Αμφίπολη που βρίσκεται κοντά στο Στρυμόνα».
(Αρριανός,Ινδική, κεφ. 18, παράγρ. 9 – 11).

Ομοίως ο Πλούταρχος στο «Βίοι Παράλληλοι, Ευμένης» αναφέρει: «Βουλευόμενος δε περί αυτού πλείονας ημέρας, προσίετο και λόγους και υποσχέσεις, Νεάρχου δε του Κρητός και Δημητρίου του υιού φιλοτιμουμένων τὸν Ευμενή σώσαι». Σε μετάφραση: «Σκεφτόμενος (ο Αντίγονος) γι’ αυτόν (τον Ευμένη) πολλές ημέρες, άφηνε να αιωρούνται κάποιοι λόγοι και υποσχέσεις, ενώ ο Νέαρχος από την Κρήτη και ο γιος του Δημήτριος φιλοτιμήθηκαν να σώσουν τον Ευμένη.
(Πλούταρχος, Βίοι παράλληλοι, Ευμένης, κεφ. 18, παράγρ. 6).

«Τοιαύτα δε αυτού διαλεχθέντος συνθεὶς Αλέξανδρος τη του Μηδίου ψυχαγωγία παραγίνεται εις το συμπόσιον. Ήσαν δε οι παρόντες, Περδίκας, Φίλιππος ὁ ιατρός, Νέαρχος Κρής.
Μετάφραση: Αφού του είπε τέτοια λόγια, επειδή ο Αλέξανδρος αντιλήφθηκε ότι ο Μήδιος θα ευχαριστηθεί με την εκεί παρουσία του, παρευρέθηκε στο συμπόσιο. Ήταν δε παρόντες: ο Περδίκας,… ο Φίλιππος ο γιατρός, ο Νέαρχος ο Κρητικός. (Ψευδο-καλλισθένης, «ιστορία Μ. Αλέξανδρου»)
(Ιστορία Μεγ. Αλεξάνδρου, βιβλ. 3, κεφ. 31, παράγρ. 8. Historia Alexandri Magni: Recensio SA & sive Recensio vetusta).

Και το ότι ο ναύαρχος Νέαρχος καταγόταν συγκεκριμένα από την πόλη Λατώ ή Ιωνικά Λητώ της Κρήτης προκύπτει και από τα λεγόμενα του Στέφανου Βυζάντιου, ο οποίος στα «Εθνικά» αναφέρει ότι ο Νέαρχος, που ήταν ο πιο διάσημος από εκείνους που στράτευσαν μαζί με το μέγα Αλέξανδρο, καλούνταν και με το όνομα «Ληταίος» (= δωρικά Λαταίος») = αυτός που κατάγεται από την πόλη Λατώ ή ιωνικά Λητώ. Συγκεκριμένα ο Στέφανος Βυζάντιος αναφέρει ότι ο Νέαρχος ίδρυσε στη Μακεδονία ιερό της θεάς Λητούς (= στα δωρικά Λατούς), όπου μετά ιδρύθηκε πόλη που πήρε το όνομα Λητή, επειδή ο Νέαρχος εξιστορούνταν με το όνομα Ληταίος, άρα δωρικά Λαταίος = αυτός που κατάγεται από την πόλη – κράτος Λατώ ή Ιωνικά Λητώ της Κρήτης, πρβ: «ΛΗΤΉ, πόλις Μακεδονίας, από του πλησίον ιδρυμένου Λητούς ιερού, ως Θεαγένης Μακεδονικοίς. Το εθνικό Ληταίος – ούτω γαρ ιστορείται Νέαρχος, Ληταίος, των Αλεξάνδρω τω μεγάλω συστρατευσαμένων ο διασημότερος.» (Στέφανος Βυζάντιος, «Εθνικά ή Περί Πόλεων και Δήμων»). Ειδικότερα, αφού οι αρχαίοι συγγραφείς: Αρριανός, Πλούταρχος κ.α. λένε ότι ο Νέαρχος ήταν «Κρής» και αφού ο Στ. Βυζάντιος λέει και ότι ο Νέαρχος αφενός αποκαλούνταν «Ληταίος» και αφετέρου ίδρυσε στη Μακεδονία ιερό της Λητούς, που στα δωρικά λέγεται Λατούς, άρα ο Νέαρχος καταγόταν σαφώς από την πόλη Λατώ της Κρήτης, όπως λέει και η παράδοση.

ΤΟ ΕΡΓΟ, Η ΕΠΟΠΟΙΙΑ, Η ΒΡΑΒΕΥΣΗ ΚΑΙ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΝΕΑΡΧΟΥ

Από τα λεγόμενα του Πλούταρχου, του Αρριανού κ.α. υπολογίζεται ότι περί το 344 π.Χ. η οικογένεια του Νέαρχου μετανάστευσε στην Αμφίπολη της Μακεδονίας και ο πατέρας του, ο Ανδρότιμος, λόγω των ικανοτήτων του βρέθηκε στην αυλή του βασιλιά Φιλίππου Β’ (356-336 π.Χ.), όπου ο γιος του Ανδροτίμου, ο Νέαρχος, έγινε φίλος του Αλέξανδρου, του γιου του Φιλίππου, και μάλιστα από τους πλέον έμπιστους και αφοσιωμένους. Πιθανόν να ήταν και συμμαθητές στη Σχολή του Αριστοτέλους. Μια φιλία που έμεινε αταλάντευτη έως το τέλος του μεγάλου στρατηλάτη. Μάλιστα, όταν ο βασιλιάς Φίλιππος Β’ εξόρισε το γιο του Αλέξανδρο στην Ιλλυρία, επειδή του εναντιώθηκε που χώρισε τη μάνα του την Ολυμπιάδα και παντρεύτηκε μια νερά, την Κλεοπάτρα, ο Αλέξανδρος πήρε μαζί του και το Νέαρχο. Όταν ο Αλέξανδρος ανέλαβε την εξουσία, μετά τη δολοφονία του πατέρα του Φίλιππου, διόρισε το Νέαρχο διοικητή της Λυκίας στη Μικρά Ασία. Η δολοφονία του Φιλίππου έγινε το 336 π.Χ. από δολοφόνους που έβαλαν οι Πέρσες, κάτι που ήταν και μια από τις αιτίες που εκστράτευσε ο Μ. Αλέξανδρος εναντίον τους, καθώς λέει ο ίδιος σε επιστολή του προς το βασιλιά τους Δαρείο (βλέπε Αρριανός Β 14, 4).

Τα αιτία της δολοφονίας ήταν το ότι οι Πέρσες ήθελαν τη Μακεδονία, ανίσχυρη, όπως και όλες τις άλλες ελληνικές πόλεις, για να τις κηδεμονεύουν, κάτι που δεν άρεσε στο Φίλιππο και γι αυτό είχε κάνει το 348/337 π.Χ. το καλούμενο «Συνέδριο των Ελλήνων» στην Κόρινθο προκειμένου να ενωθούν και να αποκρούουν τις εισβολές των Περσών. Ήταν η πρώτη φορά στην ιστορία που όλες οι ελληνικής πόλεις – κράτη («πλην Λακεδαιμονίων»,) κατάφεραν να ενωθούν σε μια στρατιωτική και πολιτική ενότητα.

Ο Νέαρχος μετά τη νίκη του Μ. Αλέξανδρου επί του Ινδού βασιλιά Πώρου (326 π.Χ) από Τριήραρχος ορίστηκε Ναύαρχος του στόλου των Μακεδόνων. Ωστόσο πολλές φορές αναλάμβανε και ως χιλίαρχος και ως στρατηγός. Πήρε μέρος π.χ. στη μάχη της Χαιρώνειας, του Γρανικού ποταμού κ.α. Λόγω των προσόντων του ο Αλέξανδρος τον όρισε «Σατράπητης Λυδίας». Σ’ αυτή τη θέση έμεινε 5 χρόνια μέχρι το 328 π.Χ. οπότε ξαναγύρισε στη μάχιμη θέση του με το βαθμό του στρατηγού όπου και πάλι αρίστευσε. Το μεγαλύτερο και σημαντικότερο κατόρθωμα του Νέαρχου ήταν η πρωτοφανής για την εποχή του ναυτική εξερευνητική αποστολή που επιτέλεσε στον Ινδικό Ωκεανό, από τον Υδάσπη ποταμό στη δυτική Ινδία έως τον Περσικό Κόλπο. Τα έτη 326 – 325 π.Χ. ο Νέαρχος ανέλαβε εξερευνητική αποστολή στον Ινδικό Ωκεανό, από τον Υδάσπη ποταμό στη δυτική Ινδία ως τον Περσικό Κόλπο, ακολουθώντας κατά αντίθετη διεύθυνση του ρου του Ευφράτη έως τη Βαβυλώνα. Ξεκινώντας ο Νέαρχος από τον Υδάσπη ποταμό, έπλευσε στις ακτές του Περσικού κόλπου και έφτασε στις εκβολές του Ευφράτη ποταμού στην Ινδία. Αποκομμένος ο στόλος, χωρίς τρόφιμα και χωρίς την υποστήριξη του στρατού, περνώντας από άγνωστα μέρη έφτασε και μετά από πολλές δυσκολίες κατόρθωσε να φτάσει στον Ευφράτη, χάρη της ικανότητας του Νεάρχου που με πραότητα, αποφασιστικότατα και θάρρος ξεπέρασε τα εμπόδια και τη δεισιδαιμονία των ναυτών του που διογκώθηκε λόγω του άγνωστου του επιχειρήματος. Σκοπός του ταξιδιού του ήταν να βρεθεί θαλάσσια οδός από το Δέλτα του Ινδού ως τον Περσικό Κόλπο και τις εκβολές των ποταμών Τίγρη και Ευφράτη. Ο Νέαρχος στο ταξίδι του αυτό, που αποτελεί μια απ’ τις μεγαλύτερες εποποιίες του Αρχαίου Ελληνικού Ναυτικού και γενικά του Αρχαίου Ναυτικού, το περιέγραψε σε ένα λεπτομερειακό χρονικό με τον τίτλο «Παράπλους», το οποίο ακολουθεί ο ιστορικός Αρριανός στο έργο του Περί Ινδικής (2ος π.Χ. αιώνας). Στοιχεία επίσης από το έργο αυτό έλαβε και ο Στράβων, ο γνωστός γεωγράφος της αρχαιότητας. Ο Αρριανός (Ανάβασις 7.5,6) αναφέρει ότι ότι ο Μ. Αλέξανδρος επιβραβεύοντας τη γενναιότητα, ικανότητα και αφοσίωση του μεγάλου Κρητικού, του Ναυάρχου, Νεάρχου, που επέδειξε για τη ναυτική αποστολή στον Ινδικό, τον τίμησε με χρυσό στεφάνι, αλλά έκαμε και κάτι άλλο: Έχτισε και παραχώρησε στους βετεράνους Κρητικούς πολεμιστές ολόκληρη πόλη. Μετά τον θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου, στον οποίο ο Νέαρχος ήταν “παρών”, οι πληροφορίες για το μεγάλο Κρητικό είναι λίγες. Κατά το Διόδωρο «το 317 π.Χ. ο Νέαρχος είχε συμμαχήσει με το σατράπη της Μεγάλης Φρυγίας, Αντίγονο. Το όνομά του αναφέρεται κατόπιν το 315 π.Χ. «οπότε επιμελήθηκε τη ναυπήγηση του ισχυρού στόλου του Αντιγόνου στη Φοινίκη…». και τον οποίο βοήθησε να στεριώσει την εξουσία του στη Μικρά Ασία. Το 312 π.Χ. βρίσκουμε το Νέαρχο σύμβουλο και κηδεμόνα του Δημήτριου του Πολιορκητή.

Κατόπιν τα ίχνη του χάνονται. Το 312 π.Χ. ο Δημήτριος ηττήθηκε από τον Πτολεμαίο και εκεί πιστεύεται ότι σκοτώθηκε ο μεγάλος Κρητικός. Ο τάφος του δεν είναι γνωστός.

Δημοσιεύτηκε από Δημήτρης Παπαγιαννάκης

Προβολή όλων των δημοσιεύσεων από Δημήτρης Παπαγιαννάκης