Το μετόχι Σούβλος και ο θρύλος του Σούλιου
Μια ιστορία που έχει διασώσει ο Διαλλινομιχάλης προέρχεται από τον παππού του Νικόλαο Διαλλινά ο οποίος γεννήθηκε γύρω στο 1786 και αναφέρεται στο μετόχι του Σούβλου στο Απάνω Μεραμπέλλο και συγκεκριμένα στον Τουρκαλβανό Σούλιο, από τον οποίο σύμφωνα με τον πρόγονο του Διαλλινομιχάλη, πήρε το όνομά του.
Σήμερα γνωρίζουμε ότι το μετόχι υπήρχε ήδη στα μέσα του 16ου αιώνα καθώς εμφανίζεται σε συμβόλαιο του 1522 από το νοτάριο Πέτρο Πατσιδιώτη.1 Επομένως το τοπωνύμιο υπήρχε ήδη κατά τη διάρκεια της Ενετοκρατίας, άρα πριν την οθωμανική κατάκτηση. Το 1832 και το 1881 συμπεριλαμβάνεται στα μετόχια της Νεάπολης. Η πρώτη απογραφή στην οποία εμφανίζεται, είναι το 1903 με 35 κατοίκους ενώ ο μεγαλύτερος πληθυσμός καταγράφεται λίγο αργότερα, το 1928, με 38 κατοίκους και όνομα Σούβλοι.2
Σύμφωνα με τον Ξανθουδίδη, ο όρος μετόχι, όπως αναφέρεται και στο προαναφερθέν συμβόλαιο, είναι βυζαντινής προέλευσης και αφορά τα κτήματα που ανήκουν σε μοναστήρια. Σε αυτά τα κτήματα υπήρχαν μικροί αγροτικοί οικισμοί όπου διέμεναν οι κολίγοι που τα καλλιεργούσαν για λογαριασμό του μοναστηριού. Ωστόσο, ένα μετόχι μπορεί να αποτελεί και αγροτική καλλιεργήσιμη γη με αγροικία που δεν ανήκει σε μοναστήρι αλλά σε κάποιο άρχοντα.3
Εκτός από την εκδοχή του Νικόλαου Διαλλινά, υπάρχει και η άποψη που αναφέρει ότι το τοπωνύμιο ίσως έχει εδαφομορφική προέλευση καθώς το μετόχι βρίσκεται σε ένα «σουβλερό» ύψωμα της βόρειας πλευράς του Τιμίου Σταυρού.4
Ο Διαλλινομιχάλης, στα Άπαντα,5 καταγράφει την ιστορία του παππού του όπως του τη διηγήθηκε πηγαίνοντας μια μέρα στο μετόχι με το γάιδαρο. Αυτό το μετόχι, λέει, ήταν ιδιοκτησία ενός Τουρκαλβανού που τον λέγανε Σούλιο και ήταν καλός άνθρωπος. Στο μετόχι του έπαιρνε συμισάτορες πολλούς χριστιανούς για να δουλέψουν στα κτήματα, χωρίς ποτέ να τους πειράξει, αντίθετα ήταν συνέχεια γελαστός. Δεν άφηνε τους άλλους Τούρκους να πλησιάσουν στο μετόχι και να πειράξουν τους χριστιανούς. Έτσι, το μετόχι έγινε τόπος για κατατρεγμένους, όπως έναν πλοίαρχος από την Κάσο που ναυάγησε στον Αφορεσμένο.
Η γυναίκα του ήταν χριστιανή και ο Σούλιος τη λάτρευε. Τη λέγανε Μαρία και ο Σούλιος την αποκαλούσε Μέριεμ. Δεν της ζήτησε ποτέ να αλλαξοπιστήσει αλλά την άφηνε να ακολουθεί το χριστιανισμό. Όταν όμως κατέβαινε στο Καινούργιο Χωριό φορούσε φερετζέ. Μιλούσε γλυκά στους κατοίκους του Σούβλου και την αποκαλούσαν «Γλυκομιλούσα». Παιδιά δεν έκαναν ποτέ. Όταν πέθανε ο Σούλιος της άφησε το 1/3 της περιουσία, που οι Τούρκοι αποκαλούσαν «Θουλούθ». Άλλο 1/3 έδωσε στους συμισάτορές του και το τελευταίο τρίτο στους κληρονόμους του. Η Μέριεμ έγραψε την περιουσία της στους κοντινότερους συγγενείς γιατί δεν είχε ούτε γονείς (είχαν σκοτωθεί από τους Τούρκους) ούτε αδέρφια (πεθάνανε από την πείνα και το κρύο στα βουνά, καταδιωκόμενοι από τους Τούρκους). 2 – 3 χωράφια, χρήματα και αντικείμενα τα έδωσε στη Χριστιανική κοινότητα κρυφά στην αρχή, αλλά φανερά όταν πιά μαθεύτηκε ότι ήταν χριστιανή. Προς τιμήν της έκτισαν το μοναστήρι «Παναγιά η Σουβλιώτισσα». Το μοναστήρι θεωρείται θαυματουργό γιατί στο μετόχι δεν κατοίκησε ποτέ κακός Τούρκος.
Αν κάποιος κακός Τούρκος το κατοικήσει ή το πειράξει, θα πάθει μεγάλο κακό. Κάποτε ένας Τούρκος προσπάθησε να κλέψει τα τάματα και τα ασημικά της εκκλησίας, όμως στην προσπάθειά του να βγει, πιάστηκαν τα χέρια και τα πόδια του και δεν μπορούσε να φτάσει στην πόρτα. Έκατσε στο στασίδι και ήλθαν χιλιάδες ζωνόσβουροι για να τον πνίξουν. Τότε φώναξε βοήθεια και ήρθε ένας παπάς, διαβάζει μια παράκληση και ο Τούρκος αφήνει τα κλοπιμαία μαζί με μια σακούλα όπου είχε μέσα όλα του τα χρήματα. Αμέσως τα πόδια και τα χέρια του λύσανε και έφυγε. Από τότε δεν ξαναπάτησε στο Σούβλο και άφησε παραγγελιά και κατάρα στα παιδιά του να μην πλησιάσουν ποτέ την εκκλησία, ούτε να πειράξουν ποτέ κανένα Σουβλιώτη.
Μια άλλη φορά πήγε ένας χριστιανός να κόψει τα ξερά του πρίνου που βρίσκεται έξω από την εκκλησία. Του είπαν ότι η Παναγιά δεν θέλει να πειράζουν τον πρίνο για να κάνει σκιά στους κατοίκους του Σούβλου όταν κάθονται από κάτω. Ο χριστιανός δεν τους άκουσε και έκοψε μερικά κλωνάρια. Το βράδυ είδε στον ύπνο του μια μαυροφόρα και του έλεγε: «Γιατί έκοψες τους κλώνους του πρίνου μου; Εάν κόψεις άλλη φορά θα σε τιμωρήσω!». Ο χριστιανός σηκώθηκε το πρωί τρομαγμένος και το λέει στον ιερέα. Αναγκάστηκε να πληρώσει δεκαπλάσια την αξία των κλώνων και από τότε κανείς δεν ξαναπείραξε κλώνο από αυτόν τον πρίνο.
Αυτές οι ιστορίες ήταν, σύμφωνα με τον παππού του Διαλλινομιχάλη, 200 χρονών όταν τις διηγήθηκε στον εγγονό του. Σήμερα έχουν προστεθεί άλλα 150 χρόνια από τότε, ίσως και παραπάνω. Οι θρησκευτικοί θρύλοι, προϊόντα φαντασίας ή παρεξηγήσεων (κανείς δεν μπορεί να πει με βεβαιότητα) προσδίδουν μεταφυσικές διαστάσεις στην πλούσια τοπική μας ιστορία. Δεν έχει σημασία αν οι ιστορίες είναι αληθινές ή όχι. Μέσα από τις παραδόσεις ο άνθρωπος δημιουργεί την ιστορική του συνείδηση και ορίζει το παρόν του. Ο τόπος μας, το Μεραμπέλο, είναι γεμάτος με τέτοιες ιστορίες. Ακόμα μια τέτοια ιστορία διασώζει ο Διαλλινομιχάλης. Αυτή του Χαραλάμπη. Θα την παρουσιάσουμε όμως σε άλλο άρθρο.
Δημήτρης Παπαγιαννάκης
1Ηλιάκης Κωστής – Χρονάκη Δάφνη, Πέτρος Πατσιδιώτης νοτάριος Κουνιούργιου Χωριού των Καρών κατάσχιτο (1546-1554), Εκτ. Γ. Μιχάκης, Νεάπολη: 2002, σ. 163-164.
2Ανδριώτης Νίκος, Πληθυσμός και οικισμοί της ανατολικής Κρήτης (16ος – 19ος αι.), Βικελαία Δημοτική Βιβλιοθήκη, Ηράκλειο: 2006, σ. 496.
3Βλ. ενδεικτικά Πυτικάκης Μανώλης, Το γλωσσικό ιδίωμα της Ανατολικής Κρήτης, τόμος Β, Έκδοση κοινωφελούς ιδρύματος Εμμανούηλ και Μαρίας Πιτυκάκη, Νεάπολη: 2001, σ. 623. και Αποστολάκης Γεώργιος, Παλαιινές κρητικές αθιβολές. Λεξικό. Λέξεις, φράσεις και μαντινάδες του κρητικού γλωσσικού ιδιώματος., Έκδοση Γεώργιος Ευαγγέλου Αποστολάκης, Ηράκλειο: 2008, σ. 281.
4Παπαδογιάννης Μανόλης, Οικισμοί της επαρχίας Μεραμπέλλου Κρήτης. Απογραφόμενοι από το 1577 μέχρι και το 1991, Πολίτης, Νεάπολη: 1997, σ. 161.
5Διαλλινάς Μιχάλης, Άπαντα, τόμος Α, 2η έκδοση, εκδ. Μιχαήλ Πολυχρονάκης, Νεάπολη, σ. 307 – 319.
Ιστορία του Μεραμπέλου 